Karar Kitabı’ndan

---

Eskilerin bir lafı vardır; “güven ihanete yol verir” diye. Peki ama bu doğru mudur? İşte bu soruya bir cevap getiren bir bulmaca.

İki mahkûmun birlikte bir suç işlediğinden şüphelenilmektedir. Bu suç için öngörülen ceza ise azami on yıldır. İki şüpheli ayrı ayrı tutuklanmıştır ve her ikisine de aynı anlaşma önerilmiştir; eğer aralarından biri suçu işlediklerini itiraf ederse ve suç ortağı sessiz kalırsa, itiraf edenin cezası kaldırılacaktır; fakat suç ortağı tüm ceza olan on yılı yatacaktır. Eğer ikisi de sessiz kalırlarsa ortada sadece dolaylı yoldan elde edilen ve onları en fazla iki yıl hapse mahkûm edecek deliller kalacaktır. Ama her ikisi de suçu işlediklerini itiraf ederlerse ikisi de beş yıl hapis cezası alacaklardır. Şüphelilerin birbirlerine danışma şansı bulunmamaktadır.

Sorgu sırasında nasıl hareket etmeleri gerekir. Birbirlerine güvenebilirler mi?

Bu, Mahkûmun İkilemi adı verilen oyun kuramındaki klasik bir açmazdır. İki mahkûm da en bariz olan çözümü tercih etmezlerse kaybedeceklerdir. Örneğin kendilerine öncelik tanıyabilirler: İkisi de beşer yıl ceza alır. Daha kazançlı olarak, ikisi de birbirinin sessiz kalacağına güvenirse ikişer yıl ceza alırlar. Sadece bir şüphelinin itirafı durumunda diğeri için on yıl hapis söz konusu olacağı ve diğerinin serbest kalacağını unutmayın.

“Kitabı İnceleyin” 1979 yılında siyaset bilimci Robert Axelrod, on dört akademik iş arkadaşının katıldığı ve en iyi stratejiyi bulmak için 200 tur boyunca mahkûmun ikilemini oynadığı bir turnuva düzenledi. İlk turda suç ortağınla işbirliği yapmanın (ona güvenmenin), ikinci turda ise suç ortağının bir önceki turda yaptığını tekrarlamanın işe yaradığını fark etti. Suç ortağının hareketlerini taklit ederseniz o da sizi takip edecektir.